Mục lục bài viết
Điều khiển, kiểm soát được tâm lý trong đầu tư chứng khoán là điều cực kỳ quan trọng mà nhà đầu tư cần học. Mời quý nhà đầu tư cùng AzFin tìm hiểu về vấn đề này.
Kỳ 1: Mr Market và cơ hội đầu tư
Mỗi khi lựa chọn cổ phiếu, AzFin luôn tiếp cận theo phương thức như khi mua cổ phần trên OTC, giá trị (thường là dòng tiền) nhận lại được trong thời gian dài. Chúng tôi tìm hiểu về triển vọng kinh doanh, ban lãnh đạo, và giá cả phải trả. Hay nói cách khác, AzFin sẵn sàng nắm giữ cổ phiếu “mãi mãi” với kỳ vọng giá trị thực công ty sẽ tiếp tục tăng trưởng với mức lợi suất phù hợp.
Với cách tiếp cận như trên, thị trường chứng khoán thực sự rất hữu ích, là nơi đem đến cơ hội cho nhà đầu tư. Nhưng không phải theo nghĩa giao dịch, mà theo nghĩa cơ hội. Chúng ta cùng xem lại quan điểm của ngài Benjamin Graham về sự dao động của thị trường, việc tận dụng cơ hội từ đó để đầu tư thành công.
Ông đặt tên cho thị trường là Mr. Market, và là một người bạn, một đối tác làm ăn trong bất cứ thương vụ nào. Mr. Market hàng ngày gặp, nói chuyện với bạn, và đưa ra một mức giá; mà tại đó Mr sẽ mua lại hoặc bán cổ phần cho bạn.
1- Mr.Market thực sự nghĩ gì?
Thậm chí ngay cả khi hoạt động kinh doanh của bạn vẫn rất ổn định, Mr Market ngày ngày vẫn cho một mức giá biến động. Từ đó để thấy, Mr Market có một vấn đề lớn trong cảm xúc.
Khi Mr cảm thấy phấn khích, chỉ nhìn toàn thấy thông tin tốt về doanh nghiệp, Mr đưa ra một mức giá chào mua rất cao vì ông sợ rằng người khác sẽ mua tranh mất phần. Nhưng ngược lại, khi Mr Market cảm thấy buồn, ông lại chỉ nhìn thấy những tin xấu xung quanh doanh nghiệp, ông chỉ muốn bán tại một mức giá rất thấp.
Nhưng Mr. Market không bao giờ phật ý, hay buồn lòng vì bị từ chối. Nếu mức giá đề nghị với bạn ngày hôm nay chưa hấp dẫn, ông sẽ quay lại vào ngày mai và cho một mức giá khác. Mọi mức giá đưa ra chỉ là những lựa chọn, nhưng quyết định như thế nào, hành xử thế nào lại là của bạn.
Mr Market ở đó là để phục vụ chứ không phải hướng dẫn bạn. Cái nhà đầu tư cần nhìn vào, đó là túi tiền của Mr chứ không phải là suy nghĩ của ông ta. Nếu mức giá mà Mr Market đưa ra quá phi lý, nhà đầu tư đơn giản là bỏ qua nó, hoặc tranh thủ sự thiếu suy nghĩ đó để tận dụng cơ hội. Nếu bạn không thể hiểu được giá trị của mô hình kinh doanh mình đang sở hữu hơn Mr. Market, thì tốt hơn hết TTCK không dành cho bạn. Cũng giống như câu chuyện trên bàn poker: “nếu sau 30 phút mà bạn vẫn không biết ai là kẻ khờ trên bàn, thì bạn chính là kẻ khờ đó”.
2- Nhà đầu tư thực sự nghĩ gì?
Theo quan điểm của Warren Buffett, đầu tư thành công không cần một công thức bí mật, một robot hoàn hảo, hành động mua và bán theo dòng tiền thông minh, biến động giá … Thay vào đó, nhà đầu tư cần sự kết hợp từ hai thứ: khả năng đánh giá mô hình kinh doanh tốt cùng khả năng độc lập trong suy nghĩ, hành động so với đám đông còn lại.
Và để độc lập, nhà đầu tư hãy luôn để Mr Market trong trí tưởng tượng của mình. Thị trường có thể lãng quên những tài sản tốt một khoảng thời gian, nhưng về dài hạn giá của công ty sẽ về lại giá trị thực. Hầu hết nhà đầu tư đều quan tâm đến thời gian là bao lâu để giá về lại giá trị thực. Tuy vậy, AzFin cho rằng, thời gian chờ đợi dài cũng có lợi thế, đó là lúc chúng ta có thể mua thêm những tài sản tốt ở mức giá rẻ.
Thông thường khi giá trị trường cổ phiếu vượt quá giá trị thực công ty đem lại, nhà đầu tư nên bán ra. Tuy vậy, nhà đầu tư cũng nên cân nhắc việc bán những cổ phiếu ở mức giá fair, thậm chí là rẻ nếu có thể tìm được một khoản đầu tư mới hời hơn, đặc biệt là mô hình kinh doanh dễ hiểu.
3- Quan điểm của AzFin
Hầu hết nhà đầu tư cá nhân đều có câu cửa miệng, “Chỉ được coi là lãi khi đã hiện thực hóa lợi nhuận bằng việc bán chứng khoán”. AzFin cho rằng đây là quan niệm sai lầm. Một số công ty có thể tăng trưởng liên tục trong nhiều năm, với mô hình kinh doanh khá chắc chắn như REE, FPT (tăng trưởng lợi nhuận trung bình 15%/ năm), ban quản trị tuyệt vời, và cả đến thời điểm viết ra ở đây 2019, REE, FPT vẫn chưa được giao dịch ở mức giá trị thật. Trong trường hợp như vậy, hành động của nhà đầu tư (nếu mức lợi suất yêu cầu xung quanh 15%) tốt nhất là giữ mãi mãi.
Tùy theo mỗi vòng tròn hiểu biết của riêng mình, mỗi nhà đầu tư sẽ có những lựa chọn khác nhau. Warren Buffett cũng đưa ra lời khuyên: nhà đầu tư nên lựa chọn những mô hình kinh doanh dễ hiểu, có một ban lãnh đạo tài năng, minh bạch, và quan trọng nhất là luôn có tầm nhìn dài hạn.
AZFin cũng cho rằng việc suy nghĩ độc lập, lý trí cao, kiểm soát tâm lý trong đầu tư chứng khoán tránh bị ảnh hưởng cảm xúc đám đông là điều quan trọng nhất để đảm bảo sự thành công dài hạn của một nhà đầu tư.
Kỳ 2: Lỗi tâm lý trong đầu tư chứng khoán
Trong lĩnh vực đầu tư chứng khoán, tâm lý trong đầu tư ảnh hưởng rất lớn đến sự thành công hay thất bại. Điển hình có những quyết định sai lầm thường được cho là xuất phát từ việc thiếu kiến thức, thiếu am hiểu thông tin, nhưng thực tế cho thấy, không ít quyết định sai lầm bắt nguồn từ những lỗi tâm lý trong đầu tư cơ bản.
Như ngài Charlie Munger từng nói “khi sự bất hợp lý diễn ra, nó kéo theo những kiểu hành vi có thể dự đoán được”. Trong bài viết này, AZFin xin trình bày quan điểm của giáo sư kinh tế học Richard H. Thaler, người đạt giải nobel kinh tế về tài chính hành vi.
1- Quá tự tin
Một số nghiên cứu về tâm lý đã cho thấy lỗi phán đoán xảy ra là do người ta thường quá tự tin. Khi đặt ra câu hỏi “Trình độ lái xe của anh/chị như thế nào?” cho nhiều người, đa số sẽ nói rằng họ là những người lái xe thành thạo. Còn khi được hỏi về khả năng chẩn đoán viêm phổi, 90% số bác sĩ sẽ tin rằng họ chẩn đoán chính xác trong khi thực tế chỉ có 50% nói đúng.
Bản thân sự tự tin không phải là xấu. Nhưng quá tự tin lại là chuyện khác, và đặc biệt nó có thể gây tác hại khi chúng ta thực hiện giao dịch tài chính. Các nhà đầu tư quá tự tin không chỉ đưa ra các quyết định ngốc nghếch đối với bản thân họ mà còn gây ảnh hưởng xấu cho toàn bộ thị trường.
Quá tự tin giải thích lý do tại sao có rất nhiều nhà đầu tư quyết định sai lầm. Họ quá tự tin về những thông tin họ thu được và nghĩ rằng họ suy nghĩ đúng. Đây là một trong những tâm lý phổ biến trong đầu tư chứng khoán.
2- Phản ứng thái quá
Các nhà nghiên cứu hành vi con người hiểu rằng người ta có xu hướng phản ứng mạnh đến mức hoảng loạn với các tin xấu và phản ứng chậm với các tin tốt. Do đó nếu báo cáo lợi nhuận trong ngắn hạn không tốt, thì phản ứng đặc trưng của các nhà đầu tư sẽ rất mạnh, đột ngột và thiếu cân nhắc, điều này ảnh hưởng trực tiếp đến các quyết định trong đầu tư.
Thaler tin rằng hầu hết các nhà đầu tư sẽ khôn ngoan hơn, nếu họ không nhận được báo cáo hàng tháng, “Lời khuyên của tôi với các bạn là hãy đầu tư cổ phiếu và sau đó, đừng mở bảng điện”.
3- Ác cảm thua lỗ không cân xứng
Theo các nhà đầu tư tin vào thuyết hành vi, nỗi đau thua lỗ còn lớn hơn nhiều niềm vui khi có lợi nhuận. Nhiều nghiên cứu của Thaler và những người khác đã chứng minh rằng con người cần tỷ lệ thành công gấp đôi tỷ lệ thất bại. Với tỷ lệ đánh cược là 50/50, hầu hết mọi người sẽ không bao giờ mạo hiểm.
Điều này được gọi là Ác cảm thất bại không cân xứng: Mặt tiêu cực có ảnh hưởng lớn hơn mặt tích cực, và đó chính là khía cạnh cơ bản trong tâm lý con người. Xét trong thị trường chứng khoán, điều này có nghĩa là các nhà đầu tư cảm thấy thất vọng vì thua lỗ nhiều gấp đôi niềm vui khỉ chiến thắng.
Tất cả chúng ta đều muốn tin rằng quyết định của mình là đúng đắn. Do đó, chúng ta giữ lại các lựa chọn sai lầm quá lâu với hy vọng mong manh rằng nhiều thứ sẽ thay đổi. Nếu bán đi những sai lầm, bạn có thể tiếp tục kiếm lợi nhuận bằng cách tái đầu tư thông minh.
Đồng tiền đã mất, đồng tiền kiếm thêm, Richard Thaler đã tiến hành thử nghiệm với hai nhóm người.
- Nhóm 1 được đưa cho 30 đô la tiền mặt và có hai lựa chọn: (1) Họ có thể bỏ tiền vào túi và bỏ đi, hoặc (2) tung đồng xu. Nếu họ thắng, họ có thêm 9 đô la và nếu họ thua họ sẽ mất 9 đô la. Hầu hết mọi người (70%) đã đánh cược vì họ thấy rằng ít nhất họ cũng còn lại 21 đô la.
- Nhóm 2 nhận được lời đề nghị khác: (1) Họ có thể đánh cược đồng xu sấp hay ngửa: Nếu họ thắng, họ sẽ có 39 đô la và nếu họ thua họ sẽ có 21 đô la; hoặc (2) họ có thể có 30 đô la chẵn nếu không đánh cược sấp ngửa. Non nửa (43%) quyết định đặt cược.
Cả hai nhóm đều có khoản tiền bằng nhau với lợi thế như nhau, nhưng họ nhận thức vấn đề khác nhau. Điều này đưa ra kết luận gì?
Theo AzFin, đó là tâm lý thay đổi thói quen sử dụng tiền bạc khi hoàn cảnh xung quanh thay đổi. Hay thói quen gửi tiền vào các tài khoản khác nhau. Ví dụ, tiền trong tài khoản ăn chơi: tiêu xài thoải mái; tiền trong tài khoản đầu tư: chắt chiu từng li từng tí trong khi đây đều là những đồng tiền bằng sức lao động vất vả mới có được.
Nhà đầu tư trên thị trường chứng khoán cũng bị ảnh hưởng theo tâm lý này. Đồng tiền ban đầu bỏ vào, họ coi là gốc; đồng tiền lãi coi là kiếm thêm. Do vậy, khi rút hết được những đồng tiền gốc ban đầu, nhà đầu tư thường hướng đến mạo hiểm toàn bộ số tiền còn lại.
4- Chấp nhận rủi ro
Trong nhiều năm qua, những chuyên gia đầu tư đã mất rất nhiều công sức đề giúp mọi người có thể đánh giá mức độ chấp nhận rủi ro của họ.
Vấn đề là ở chỗ mức độ chấp nhận rủi ro của con người lại dựa trên cảm xúc, và điều đó có nghĩa là nó sẽ thay đổi theo hoàn cảnh. Khi thị trường giảm mạnh, ngay cả những nhà đầu tư mạo hiểm nhất cũng trở nên rất cẩn trọng. Còn khi thị trường bùng nổ, có vẻ tốc độ mua thêm chứng khoán các nhà đầu tư thận trọng cũng nhanh như các nhà đầu tư mạo hiểm.
AzFin thấy có xu hướng chấp nhận rủi ro liên quan đến hai yếu tố về dân số: giới tính và tuổi tác. Nữ giới luôn cẩn trọng hơn nam giới, và người lớn tuổi không dám chấp nhận rủi ro như người trẻ tuổi.
Xem xét các yếu tố tính cách, chúng ta biết rằng các nhà đầu tư có mức độ chấp nhận rủi ro cao sẽ đặt mục tiêu và tin tưởng rằng họ có thể kiểm soát được môi trường và tạo ảnh hưởng đến kết quả của nó. Họ coi thị trường chứng khoán là nơi chứa đựng những bất ngờ, trong đó thông tin kết hợp với những lựa chọn sáng suốt sẽ đem lại thắng lợi.
Một mối liên hệ chặt chẽ khác liên quan đến rủi ro: Chúng ta có xu hướng dễ chấp nhận rủi ro nhiều hơn với những số tiền tự nhiên có được (giống như số tiền trong Tài khoản ăn chơi mà tôi đã đề cập phía trên), hay số tiền bạn tìm thấy trong túi áo sau một chuỗi ngày lãng quên nó.
Tâm lý đám đông
Trong mối liên hệ với đầu tư, cảm xúc có tác động thực tế theo hướng tác động lên hành vi con người và cuối cùng thì ảnh hưởng đến giá thị trường.
Tôi chắc rằng các bạn đã hiểu hai lý do khiến nhận thức về hành vi của con người lại rất có giá trị với việc đầu tư của bản thân bạn:
- Sẽ có những hướng dẫn giúp bạn tránh được những lỗi thường gặp nhất.
- Bạn có thể nhận ra những sai lầm của người khác đúng lúc để kiếm lợi.
Tất cả chúng ta bị đe dọa bởi những lỗi phán đoán cá nhân, có thể ảnh hưởng đến thành công của mỗi chúng ta. Hàng nghìn hay hàng triệu người mắc lỗi phán đoán sẽ đẩy thị trường vào chiều hướng tiêu cực. Như vậy, cám dỗ chạy theo đám đông quá lớn, phán đoán sai chi càng làm nó tồi tệ thêm. Trong một biển hành vi sai lầm và hỗn loạn, một số người hành động sáng suốt có thể là những người tồn tại cuối cùng.
Các nhà đầu tư sáng suốt thành công cần có tính cách nhất định. Con đường luôn gập ghềnh, và đường đi đúng đắn thường đi ngược với trực giác. Sự thay đổi liên tục của thị trường chứng khoán có thể làm các nhà đầu tư lo lắng và khiến họ có hành động không hợp lý.
Bạn cần phải cẩn thận với những cảm xúc này và chuẩn bị để hành động một cách nhạy bén thậm chí ngay cả khi bản năng mách bảo bạn phải hành động ngược lại. Và như chúng ta đã biết, tương lai sẽ thưởng cho các nhà đầu tư sáng suốt đủ lớn để công nhận nỗ lực của họ.
ĐỌC NGAY: Những bài học đầu tư chứng khoán từ dòng họ Chris Davis
Kỳ 3: Sống sót qua những chu kỳ tăng giảm của chứng khoán
1- Thị trường có luôn đúng?
George Bernard Shaw từng viết: “Người duy lý trí sẽ điều chỉnh bản thân sao cho thích nghi với thế giới. Người tư duy khác biệt (không duy lý) lại kiên trì nỗ lực để điều chỉnh thế giới. Do đó tất các tiến bộ xã hội phụ thuộc vào người có tư duy khác biệt”.
Ayn Rand cũng có một lời tuyên bố trong cuốn tiểu thuyết “Suối nguồn” của mình về những người đi đầu, những người tiên phong. “Hàng ngàn năm trước đây, có một người lần đầu tiên tìm ra cách tạo ra lửa. Người đó có lẽ đã bị thiêu sống bằng chính ngọn lửa mà anh ta dạy những người anh em của mình cách thắp lên. Anh ta bị coi là một kẻ xấu vì đã có quan hệ với ma quỷ, thứ mà loài người luôn khiếp sợ. Nhưng từ đó trở đi, loài người có lửa để giữ ấm, để nấu nướng, để thắp sáng trong hang động. Anh ta đã để lại cho họ một món quà mà họ từng không hiểu và anh ta đã xua bóng tối ra khỏi trái đất này. Nhiều thế kỷ sau, có một người lần đầu tiên tạo ra cái bánh xe. Người đó có lẽ đã tan xác dưới những bánh xe mà anh ta dạy những người anh em của mình cách làm. Anh ta bị coi là một kẻ phạm tội vì đã mạo hiểm vào vùng đất cấm. Nhưng từ đó trở đi, loài người có thể đi tới mọi chân trời. Anh ta đã để lại cho họ một món quà mà họ đã không hiểu và anh ta đã mở những con đường trên mặt đất”.
Một số nhà đầu tư tin vào học thuyết “thị trường luôn đúng”, giải thích vì sao cổ phiếu này lại rẻ, cổ phiếu kia lại đắt. Đây giống như một quan điểm lệ thuộc, vì dường như họ không hiểu được bản chất vận động của những cổ phiếu riêng rẽ, việc đổ lỗi cho thị trường có vẻ dễ dàng hơn cả, sống cùng với đám đông bao giờ cũng an toàn hơn so với đi ngược thị trường.
Theo AzFin, nếu bạn coi quan điểm này là triết lý đầu tư của bạn, thì bạn không thể vượt qua cái bóng của thị trường; và thật dễ hiểu tại sao việc đầu tư thụ động lại được ưa thích. Và quay lại quan điểm của Graham, thị trường có thể sai, và việc của chúng ta là tận dụng nó.
TÌM HIỂU NGAY: Học chứng khoán từ triết lý của Tổng thống Mỹ Abraham Lincoln
2- Chiến lược vượt qua những chu kỳ suy thoái kinh tế
Bước 1: Tách khỏi thị trường chứng khoán
Hãy nhớ rằng thị trường chứng khoán rất phức tạp. Đôi khi, triển vọng tương lai có vẻ rất rộng mở, nhưng đôi khi, nó lại ảm đạm quá mức. Dĩ nhiên tình trạng này đem đến những cơ hội, đặc biệt là khi cổ phiếu của các công ty đang bán ở mức giá không hợp lý. Và bạn không chỉ cần phải bỏ ngoài tai những lời tư vấn hàng ngày (thường cũng bị rối loạn), mà bạn cũng không được để thị trường sai khiến.
Thị trường chứng khoán không phải là thầy giáo, nó chỉ tồn tại để hỗ trợ nhà đầu tư bằng hệ thống mua và bán cổ phiếu. Nếu bạn tin rằng thị trường chứng khoán thông minh hơn bạn, thì hãy đầu tư vào các quỹ chỉ số. Nhưng nếu bạn đã có kiến thức và hiểu doanh nghiệp của bạn và tự tin rằng bạn hiểu biết hơn thị trường chứng khoán về doanh nghiệp ấy, hãy tách khỏi thị trường chứng khoán.
Warren Buffett không có hệ thống báo giá chứng khoán tại văn phòng làm việc và ông vẫn thành công mà không cần đến nó. Nếu bạn dự định sở hữu cổ phiếu của một doanh nghiệp trên sàn, nắm giữ nó trong một vài năm, chuyện gì xảy ra trên thị trường mỗi ngày sẽ không quan trọng.
Bạn chỉ cần kiểm tra đều đặn xem chuyện gì có thể đem lại cho bạn cơ hội thuận lợi hay không. Bạn sẽ thấy, danh mục đầu tư của mình thay đổi theo chiều hướng tốt dù bạn không theo dõi thị trường liên tục.
AzFin cho rằng nhà đầu tư cần thiết làm theo lời khuyên của Warren Buffett: “sở hữu một phần cũng như sở hữu toàn bộ doanh nghiệp”. Nếu sở hữu 100% một công ty TNHH của riêng mình, chúng ta không cần báo giá thì tại sao lại cần báo giá khi sở hữu 1-2% cổ phần của những công ty trên sàn.
Cái nhà đầu tư cần quan tâm đó là tình hình kinh doanh của doanh nghiệp hàng tháng, quý, năm. Điều duy nhất về thị trường mà nhà đầu tư cần hỏi là “Liệu ngài thị trường có đang làm gì ngốc nghếch để đem lại cho tôi có cơ hội mua cổ phiếu công ty tốt với giá hấp dẫn không?”.
Bước 2: Đừng lo lắng về nền kinh tế
Đa số mọi người tiêu tốn quá nhiều thời gian vô ích để lo lắng về sự biến động TTCK, đồng thời với đó cũng là sự lo lắng vô ích về nền kinh tế. Nhà đầu tư luôn bàn luận, tranh cãi những vấn đề như liệu có suy thoái hay không, tỷ lệ lãi suất tăng hay giảm, lạm phát có vượt kỳ vọng không v.v.? AZFin cho rằng công việc này thực sự vất vả, và hiệu quả không đủ cho công sức bỏ ra. Nhà đầu tư hãy cho phép chính mình được nghỉ ngơi.
Các nhà đầu tư thường khởi đầu từ một giả định về nền kinh tế và sau đó bắt tay lựa chọn chứng khoán phù hợp nhất với giả định mới đó. Warren Buffett cho rằng cách suy nghĩ này thật là ngốc nghếch.
Thứ nhất, không ai có khả năng dự đoán kinh tế cao hơn là khả năng dự đoán thị trường. Thứ hai, nếu bạn chọn chứng khoán sẽ đem lại lợi nhuận dựa trên kịch bản kinh tế cụ thể, chắc chắn bạn đang chạy theo lợi nhuận và sự đầu cơ vì bạn phải liên tục thay đổi danh mục để thu lợi trong bối cảnh kinh tế sau này.
AZFin cho rằng nhà đầu tư nên mua doanh nghiệp có thể đem lại lợi nhuận trong bất kỳ nền kinh tế nào. Tác động của kinh tế vĩ mô có thể ảnh hưởng đến lợi nhuận cận biên, nhưng trong danh mục nên ưu tiên sở hữu những doanh nghiệp mang lại lợi nhuận tốt ngay cả khi nền kinh tế biến đổi thất thường.
Bước 3: Mua doanh nghiệp chứ không mua cổ phiếu
AzFin đưa ra một giả định rằng: ngày mai, bạn sẽ có cơ hội lựa chọn một doanh nghiệp để đầu tư vào. Để tăng thêm mức độ hấp dẫn, hãy tiếp tục giả định là nếu đã đưa ra quyết định, bạn sẽ không thể rút lại được nữa. Hơn nữa, bạn không được thay đổi việc đầu tư này trong 10 năm. Cuối cùng, sự giàu có từ việc sở hữu doanh nghiệp này sẽ nuôi sống bạn khi bạn nghỉ hưu.
Vậy, lúc này bạn sẽ nghĩ gì? Doanh nghiệp này có đơn giản và dễ hiểu với lịch sử hoạt động ổn định và triển vọng dài hạn sáng sủa không? Nó có được điều hành bởi những người quản lý chân thật và giỏi giang, phân bổ vốn hợp lý, nói chuyện thẳng thắn với các cổ đông hay không? Tình hình kinh tế của công ty có khả quan với biên lợi nhuận, ROE cao không?
Bước 4: Cuối cùng, doanh nghiệp có đang được giao dịch với mức chiết khấu trên giá trị nội tại hay không?
Lưu ý rằng: chỉ ở bước cuối cùng chúng ta mới tính đến giá trị rẻ hay đắt của chứng khoán. Việc tính toán sẽ luôn có sai số, và cách để giảm sai số đó là (1) chọn doanh nghiệp có mô hình kinh doanh đơn giản, dễ hiểu; và (2) Biên độ an toàn cao.
3- Lời kết
Vì không cần lo lắng về thị trường chứng khoán, kinh tế hay dự đoán giá chứng khoán nữa, bây giờ bạn được tự do sử dụng nhiều thời gian hơn để tìm hiểu doanh nghiệp. Bạn có thể sử dụng thêm thời gian hữu ích để đọc báo cáo thường niên và các bài báo về doanh nghiệp và ngành kinh doanh.
Điều đó sẽ giúp bạn củng cố kiến thức của một chủ sở hữu. Về bản chất, các ý tưởng đầu tư tốt nhất sẽ xuất phát từ từ chính bạn. Bạn càng chủ động điều tra doanh nghiệp, bạn càng ít phụ thuộc vào người khác, những người khuyên chúng ta làm điều vô lý.
ĐỌC THÊM: Kiên nhẫn – bài học bắt buộc của nhà đầu tư thành công
Kỳ 4: Nhận thức đúng đắn về TTCK
1- Đòi hỏi gì nhận được nấy
Trong đoạn phỏng vấn thủ vị của nhà đầu tư lừng danh Chris Davis và Charlie Munger – đối tác lớn của Warren Buffett có đoạn như sau. Ngài Chris hỏi: “Vì sao phố Wall và thị trường tài chính lại điên rồ như vậy? Tại sao cả một tập thể gồm những con người thông minh nhất lại đi làm những việc vô nghĩa và phi lí trí như vậy?”
Ngài Munger đáp lại bằng việc kể một câu chuyện của mình ở Minnesota khi ông đang ghé vào một cửa hàng gần đó để mua mồi câu cá…
Ông nhìn vào những chiếc mồi câu đầy màu sắc và thốt lên: “Ôi Chúa! Nhìn những mồi câu cá này xem! Nó có màu hồng, màu xanh và thực sự các loài cá sẽ bị thu hút chăng!” Nhìn cảnh ấy, ông chủ tiệm ngồi sau quầy hàng nhìn ngài Munger và giải thích: “À thưa ông, chúng tôi không bán thứ này cho cá!”
Cũng giống như dòng người xếp hàng chờ được xem bói, xem cung hoàng đạo, hay những nhà đầu tư cá nhân chờ được nghe dự đoán về thị trường, về giá cổ phiếu trong tương lai vậy. Những nhà phân tích, chuyên gia tư vấn được yêu cầu để làm công việc vô nghĩa ấy, chứ không phải việc họ làm thực sự tạo ra giá trị. Đơn giản là, “Khi bạn yêu cầu rác rưởi, bạn sẽ nhận về rác rưởi. Khi bạn yêu cầu vàng bạc, bạn sẽ nhận về vàng bạc.” Câu chuyện vui thoạt nhìn vô cùng ngắn của ngài Munger ấy, mà lại nêu bật bản chất con người và thị trường tài chính như thế nào.
Dù biết rằng những dự phóng lợi nhuận, dự đoán Index, dự đoán giá cổ phiếu là vô nghĩa, bất khả thi, song các CTCK buộc phải làm những thứ vô nghĩa này bởi vì họ được chính khách hàng chúng ta yêu cầu làm điều đó.
Bản chất con người thường sợ hãi trước những thứ không chắc chắn trong tương lai đến mức muốn “bấu víu” vào quan điểm của người khác để trở nên tự tin hơn. Lời khuyên của AzFin đơn giản chỉ là: đừng hỏi những thứ “rác rưởi”. Nếu bạn không chắc chắn, hãy tự bảo vệ mình bằng biên độ an toàn khi mua, am hiểu sâu rộng về rủi ro vi mô/vĩ mô, và đa dạng hóa danh mục một cách đúng mực.
2- Đặc điểm của nhà đầu tư thành công
Như định nghĩa của cha đẻ lý thuyết đầu tư giá trị – Ben Graham chỉ ra sự khác biệt giữa nhà đầu tư và nhà đầu cơ. Nhà đầu cơ luôn cố gắng dự đoán trước và kiếm lợi từ sự thay đổi giá; còn nhà đầu tư chỉ tìm kiếm để mua cổ phiếu của các công ty với giá hợp lý. Tính cách giữa hai người cũng khác nhau.
Nhà đầu tư thành công thường là người có những tính cách chung nhất định: bình tĩnh, kiên nhẫn, sáng suốt. Nhà đầu cơ có tính cách trái ngược: nôn nóng, thiếu kiên nhẫn. Kẻ thù lớn nhất của mỗi nhà đầu tư không phải là thị trường chứng khoán mà là bản thân họ. Họ có thể có khả năng về toán học, tài chính, và kế toán, nhưng nếu không thể kiểm soát cảm xúc, họ sẽ gặp khó khăn khi kiếm lợi từ đầu tư.
3- Nhà đầu tư thành công thường có những cảm xúc sau:
• Bình tĩnh: Giá chứng khoán có thể giảm hoặc tăng. Khi chuyện đó xảy ra, họ bình thản phản ứng; đầu tiên họ biết rằng chừng nào công ty vẫn còn những phẩm chất từng thu hút họ đầu tư, thì chừng đó, giá chứng khoán sẽ khôi phục trở lại. Hay nói cách khác, mua vì lý do gì thì bán vì lý do đó.
Như Buffett từng nói, nếu bạn hoảng sợ khi thấy chứng khoán giảm 50%, thì bạn không nên đầu tư vào thị trường chứng khoán, ngoài ra, nếu bản chất kinh doanh của công ty bạn đang sở hữu không thay đổi, thì mức giá thấp hơn là một cơ hội để tăng thêm tỷ lệ sở hữu công ty đó.
Theo AzFin, nhà đầu tư cần cảnh giác với những ảnh hưởng của tâm lý trong đầu tư. Khi một chứng khoán, một ngành công nghiệp đột nhiên trở nên lôi cuốn, đám đông sẽ đổ xô theo hướng đó, khiến cho giá cổ phiếu tăng đến một mức phi lý. Giai đoạn cuối 2017 – đầu 2018 đã minh chứng cho điều trên, với giá cổ phiếu tăng liên tục. Kết quả sau đó là cổ phiếu giảm không phanh từ mức đỉnh được tạo lập tháng 4/2018.
• Kiên nhẫn: Thay vì bị cuốn theo đám đông, các nhà đầu tư thành công thường nói không nhiều hơn nói có. Hiện nay có rất nhiều nhà đầu tư thay vì chờ đợi những khoản đầu tư đặc biệt, họ lại mua thật nhiều chứng khoán, và đa phần những công ty này đều là công ty bình thường.
Ngài Warren Buffett cũng đã nhắc nhở, hãy coi cuộc đời bạn chỉ có 1 tầm phiếu, mỗi một thương vụ đầu tư sẽ bị đục một cái lỗ, và chỉ có tối đa 20 chiếc lỗ mà thôi. Chính cách suy nghĩ này khiến cho nhà đầu tư sẽ thận trọng hơn khi ra quyết định, đồng thời cũng đem lại những cơ hội đầu tư lớn hơn.
• Sáng suốt: Các nhà đầu tư thành công luôn tiếp cận thị trường và thế giới dựa trên những suy nghĩ hợp lý. Họ không quá bi quan cũng như không lạc quan thái quá; trái lại, họ suy nghĩ logic và sáng suốt.
Sự lạc quan thái quá đặc biệt phổ biến trong thị trường giá lên. Những người lạc quan thấy họ không cần thiết phải phân tích và nghiên cứu căn bản, những điều đã đem lại thành công cho các nhà đầu tư dài hạn, đơn giản bởi vì những số liệu trong ngắn hạn rất hấp dẫn và giá cổ phiếu thì vẫn đang tăng.
Sự bi quan thái quá, ngược lại, thường xuất hiện khi giá cổ phiếu giảm. Nhà đầu tư sáng suốt cảm thấy hài lòng khi phần lớn giới đầu tư bi quan chỉ khi họ hiểu được bản chất của vấn đề. Chúng ta muốn kinh doanh trong môi trường như vậy không phải bởi vì chúng ta thích sự bi quan mà do chúng ta thích mức giá nó đem lại. Chính sự lạc quan là kẻ thù của các nhà đầu tư sáng suốt.
Nếu còn bạn phân vân hoặc chưa biết áp dụng phương pháp này vào đầu tư chứng khoán như nào, bạn có thể tham gia khóa học Chiến lược giải ngân và quản trị vốn của AzFin. Hi vọng bài viết này mang lại kiến thức hữu ích cho bạn. Chúc các bạn thành công.
Các chương trình của chúng tôi được phát sóng trên:
Tham khảo các khóa học của AzFin tại: https://academy.azfin.vn/p/trangchu
Fanpage AzFin Việt Nam: https://www.facebook.com/AzFinVietNam
Youtube: https://www.youtube.com/c/azfinvietnam
