Mục lục bài viết
Thị trường biến động là điều không thể né tránh, nhưng cách bạn phản ứng lại thế nào lại hoàn toàn nằm trong tầm kiểm soát. Không phải ai nhiều kiến thức cũng thành công, mà người có tâm lý đầu tư vững mới có thể thực sự tồn tại lâu dài. Bài viết sẽ cung cấp những phân tích thực chiến trong 18 năm kinh nghiệm trên thị trường của Founder AzFin.
1. Tâm lý đầu tư trong thị trường biến động
1.1 Biến động là bản chất, không phải ngoại lệ
Tâm lý đầu tư yếu thường được bắt nguồn từ kỳ vọng sai: Thị trường sẽ “ổn định” hoặc “tăng đều” trong thời gian sắp tới. Nhưng thực tế hoàn toàn trái ngược. Theo số liệu thực tế từ thị trường Việt Nam năm 2025:
- Tháng 04/2025: Chỉ trong 3 – 4 phiên, VN-Index giảm gần 6,9% – một trong những đợt lao dốc mạnh nhất lịch sử.
- Chiến tranh Iran – Isreael, căng thẳng địa chính trị khiến thị trường toàn cầu bị ảnh hưởng.
- Giá dầu tăng hơn 7%, giá vàng, gas, xăng… cũng đồng loạt tăng mạnh, tạo nhiều áp lực tâm lý lên nhà đầu tư.
Tâm lý đầu tư trong thị trường biến động
Rõ ràng trong 8 năm gần đây, thị trường đã có ít nhất 5 lần sụt giảm mạnh, chưa kể vô số điều chỉnh nhỏ. Vậy nên, thị trường chứng khoán luôn là nơi của sự hỗn loạn, và việc này hoàn toàn là điều bình thường.
1.2 Khi thị trường trở thành “kẻ thù tâm lý”
Các tin tức xấu đến dồn dập không báo trước. Hay tin cổ phiếu giảm sâu chỉ trong vài ngày. Nhà đầu tư nhìn danh mục đỏ lửa, tài khoản giảm không phanh, nhà đầu tư bán tháo, trong khi giá trị thực của doanh nghiệp không đổi… Tất cả đều có thể khiến chúng ta hoảng loạn.
Đây không phải cú sốc tài chính vì chúng vẫn luôn diễn ra nhưng vô hình đã gây ra “tổn thương tâm lý đầu tư”.
Nếu không có “tâm bất biến”, nhà đầu tư sẽ liên tục ra – vào thị trường sai thời điểm và dẫn đến trắng tay chỉ sau vài chu kỳ.
Tham khảo thêm: Toàn cảnh thị trường chứng khoán Việt Nam 2025 – 2026
2. Xây dựng tâm lý đầu tư vững vàng
2.1 Kiến thức là chưa đủ, phải thực chiến
Founder AzFin là một nhà đầu tư đã có 18 năm thực chiến, anh đã từng trải qua cảnh trắng tay, gánh nợ, cháy tài khoản. Bài học anh rút ra được là:
Không phải tôi không biết gì, tôi biết rất nhiều điều về thị trường. Nhưng khi tâm lý không đủ vững, tôi vẫn thua.
Dự báo thị trường theo ngày, tuần, tháng. Đu đỉnh vì quá tin vào những tin tức tốt. Cắt lỗ sai thời điểm vì quá sợ hãi… Tất cả đều khiến tâm lý trở nên run sợ khi tiến về phía trước.
Vậy nên, kiến thức lý thuyết thôi chưa đủ, nhà đầu tư cần tích lũy kinh nghiệm thực tế để hiểu cảm xúc thật khi thua lỗ.
Việc “biết” không giúp bạn tránh sai, chỉ có việc “sống qua sai lầm và đứng lên” mới dạy cho bạn được tâm lý đúng đắn.
2.2 Tâm lý đầu tư vững vàng là lợi thế
Trong quá trình đầu tư, ai tồn tại đủ lâu sẽ thấy: Không phải ai chọn cổ phiếu tốt nhất cũng có thể trở thành người giàu nhất mà là người chịu được biến động, giữ được kỷ luật qua nhiều năm.
Ví dụ như Warren Buffet có những năm lãi hơn 129% nhưng cũng có năm lỗ đến -48%. Tuy nhiên, tâm lý ông vẫn không thay đổi vì ông biết thị trường luôn như vậy.
Xây dựng tâm lý đầu tư vững vàng
Nếu bạn không chuẩn bị để thấy danh mục giảm 30 – 40%, bạn không nên đầu tư cổ phiếu – Warren Buffett
3. Ba yếu tố giúp xây nền tâm lý đầu tư bền vững
3.1 Phải có chiến lược rõ ràng và trung thành với nó
Một trong những sai lầm phổ biến nhất là thay đổi phương pháp liên tục:
- Tháng này đầu tư giá trị, tháng sau chuyển sang lướt sóng.
- Hôm nay tích sản, ngày mai lại trade margin.
Nhưng bạn phải nhớ rõ, một chiến lược tốt là một chiến lược mà bạn hiểu rõ, phù hợp với tính cách và đem lại kết quả thực tế.
Theo AzFin, nhà đầu tư nên chọn cho bản thân một trường phái đầu tư (giá trị, tăng trưởng, tích sản…) phù hợp. Gắn bó với chiến lược mình chọn ít nhất 3 – 5 năm để đủ độ hiểu và có đủ trải nghiệm. Không nên “tăng tiền” hay all-in nếu chưa có kết quả ổn định qua nhiều chu kỳ.
Tham khảo thêm: Đầu tư giá trị là gì? 5 nguyên tắc cơ bản trong đầu tư giá trị
3.2 Phân bổ tài sản hợp lý để giảm thiểu sốc tâm lý
Bạn phải biết cách phân bổ tài sản sao cho hợp lý để có thể đối mặt với bất kỳ thị trường nào. Ví dụ như dữ liệu thị trường tháng 06/2025: VN-Index có chỉ số P/E = 12.95, thấp hơn trung vị 8%. P/B = 1.67, thấp hơn trung vị 12%.
Trong bối cảnh này, AzFin khuyến nghị nhà đầu tư phân bổ 80 – 20:
- 80% cổ phiếu (định giá hấp dẫn, lựa chọn cổ phiếu có dòng tiền ổn định)
- 20% các kênh tài sản cố định, tiền mặt – để luôn sẵn sàng “mua đáy”.
Đối với cách làm này sẽ tạo nên hiệu quả cụ thể. Nếu thị trường giảm, nhà đầu tư sẽ có tiền mặt để mua vào. Nếu thị trường tăng, nhà đầu tư cũng có cổ phiếu chất lượng để bán chốt lời.
Hãy luôn giữ cho mình một tâm lý ổn định nhất, không chơi tất tay, dù ở trường hợp nào, hãy dành cho mình một con đường lùi.
3.3 Lo xa hơn lo gần
Lo xa hơn lo gần có nghĩa là hãy luôn chuẩn bị tâm lý, chiến lược cho mọi trường hợp có thể xảy ra, viết trước các kịch bản thay vì ngồi yên dự đoán. Ngày mai tăng hay giảm, tuần sau Vn-Index về bao nhiêu?…
Tất cả những câu hỏi này sẽ khiến bạn bị mệt mỏi, và không thể khẳng định lần nào cũng “đoán” trúng. Nhà đầu tư chuyên nghiệp không dự đoán – họ chuẩn bị.
Một nhà đầu tư chuyên nghiệp sẽ luôn sẵn sàng nếu thị trường giảm sâu, luôn sở hữu danh mục cổ phiếu chắc chắn và có nguyên tắc chốt lời, không bị “lòng tham” lấn át.
4. Tổng kết
Muốn đầu tư thành công trong dài hạn, bạn không cần phải là thiên tài tài chính. Nhưng bạn bắt buộc phải có một tâm lý đầu tư vững vàng.
Hãy ghi nhớ:
- Biến động là bình thường – không phải tín hiệu hoảng loạn
- Phân bổ tài sản thông minh giúp bạn không bị “tất tay” tâm lý
- Chiến lược đúng là chiến lược bạn kiên định trong nhiều năm
- Tâm lý kỷ luật, thực chiến sẽ giúp bạn tồn tại và phát triển lâu dài
Trên đây là toàn bộ nội dung AzFin muốn gửi đến NĐT. Hy vọng rằng những nội dung này sẽ giúp ích cho NĐT trong quá trình đầu tư.
Hãy theo dõi AzFin thường xuyên vì AzFin luôn đem lại những bài viết thú vị và nhiều bài học bổ ích về đầu tư.
Tham gia ngay Group Đầu tư giá trị của AzFin Việt Nam để có thể nhận các bản tin đầu tư chất lượng.
Liên hệ với AzFin theo các thông tin dưới đây:
- Hotline: 0977522860
- Fanpage AzFin Việt Nam: https://www.facebook.com/AzFinVietNam
- Youtube: https://www.youtube.com/@azfinvietnam
- Zalo Official AzFin Việt Nam: Group Đầu tư Giá trị
- Tiktok: https://www.tiktok.com/@chungkhoanazfin
- Cộng đồng Tích sản Cổ phiếu: https://tichsancophieu.vn/
- Tham khảo các khóa học của AzFin: https://academy.azfin.vn/
