Mục lục bài viết
Nếu bạn là một nhà đầu tư cá nhân và đã từng nghe câu “Phân tích báo cáo tài chính (BCTC) không thể đầu tư ở thị trường Việt Nam”, thì đây là bài viết dành cho bạn. Tuyên bố này tưởng chừng như một chân lý, nhưng chỉ đúng với những người chưa bao giờ hiểu bản chất của việc phân tích tài chính trong đầu tư. Họ đơn thuần nhìn vào các con số đã được kiểm toán và tin rằng đó là sự thật tuyệt đối. Tuy nhiên, nếu chỉ dựa vào những con số đó để ra quyết định, thì đúng là bạn sẽ không thể đầu tư thành công.
1. Tư duy sai lầm – Báo cáo tài chính chỉ là những con số
Những người mới tham gia vào thị trường chứng khoán thường mắc phải một sai lầm phổ biến: họ tin rằng BCTC là một bản báo cáo đầy đủ và chính xác đến từng chi tiết, có thể dùng ngay để đưa ra quyết định mua/bán. Họ tin vào con dấu “đã kiểm toán” của các công ty Big4 (như Deloitte, PwC, E&Y, KPMG) mà không hề nghi ngờ.
Điều này về cơ bản là đúng, nhưng chưa đủ. Dù các công ty kiểm toán hàng đầu thế giới có tham gia, báo cáo kiểm toán vẫn chỉ phản ánh những gì đã xảy ra trong quá khứ. Hơn nữa, ngay cả những công ty kiểm toán uy tín nhất cũng không thể đảm bảo 100% sự minh bạch, như các vụ bê bối chấn động thế giới đã từng xảy ra. Vụ sụp đổ của tập đoàn năng lượng Enron năm 2001, hay vụ scandal của công ty công nghệ Wirecard (Đức) năm 2020 là những minh chứng rõ ràng nhất. Các vụ việc này cho thấy ngay cả khi có sự kiểm toán từ những “ông lớn” trong ngành, vẫn có những sai lệch nghiêm trọng.
Tham khảo thêm: Sự thật đen tối đằng sau cổ phiếu bất động sản
Nếu chỉ số tài chính hiện hữu của một công ty đã đủ để quyết định đầu tư, vậy thì những giáo sư tài chính tại các trường đại học danh tiếng, hay những kế toán viên lâu năm phải là những nhà đầu tư thành công nhất thế giới. Nhưng thực tế lại không phải vậy. Họ có thể là những chuyên gia xuất sắc trong lĩnh vực của mình, nhưng việc phân tích BCTC để đầu tư đòi hỏi một tư duy hoàn toàn khác.
2. Báo cáo tài chính là “tấm gương” phản chiếu tương lai
“Phân tích báo cáo tài chính không phải để nhìn vào những gì đã xảy ra, mà để dự đoán những gì sẽ xảy ra.” – Đây là một trong những triết lý cốt lõi của nhà đầu tư huyền thoại Charlie Munger. BCTC không phải là đích đến, mà là điểm khởi đầu cho một cuộc hành trình tìm kiếm giá trị.
Nhiệm vụ của một nhà đầu tư giá trị là sử dụng những con số đã có để xây dựng một câu chuyện hợp lý về tương lai của doanh nghiệp. Chúng ta không chỉ đơn thuần xem doanh thu và lợi nhuận tăng trưởng bao nhiêu, mà phải hiểu tại sao nó tăng trưởng và liệu đà tăng trưởng đó có bền vững trong tương lai hay không.
Phân tích báo cáo tài chính: “Chìa khóa” đầu tư hay chỉ là con số?
Hãy hình dung một ví dụ đơn giản: để đánh giá tiềm năng thành công của một người trẻ trong tương lai, bạn sẽ nhìn vào điều gì? Bạn sẽ không chỉ nhìn vào điểm số đại học của họ, mà còn xem họ đã làm gì để trau dồi kiến thức chuyên môn, học hỏi thêm kỹ năng mới hay đã đầu tư bao nhiêu công sức, thời gian vào lĩnh vực của mình. Tương tự như vậy, phân tích BCTC là việc tìm kiếm những hành động của doanh nghiệp ở hiện tại và quá khứ để đoán định tương lai. Doanh nghiệp có đang tích cực đầu tư vào R&D, mở rộng nhà máy, hay mở rộng thị trường mới? Đó mới là những dấu hiệu đáng giá.
3. Những chỉ số “biết nói” và cách phân tích chuyên sâu
Để biến những con số vô hồn thành câu chuyện đầu tư, chúng ta cần đi sâu hơn vào từng chỉ số tài chính.
3.1 Dòng tiền (Cash Flow) trong phân tích báo cáo tài chính
Nếu lợi nhuận có thể bị “làm đẹp” bởi các bút toán kế toán, thì dòng tiền khó có thể giả mạo. Dòng tiền từ hoạt động kinh doanh (CFO) cho biết liệu lợi nhuận trên báo cáo có thực sự chuyển thành tiền mặt về cho doanh nghiệp hay không. Một doanh nghiệp làm ăn tốt sẽ có CFO dương và ổn định.
Ngoài ra, hãy quan sát dòng tiền từ hoạt động đầu tư (CFI). Nếu chỉ số này âm lớn, nó có thể cho thấy doanh nghiệp đang tích cực đầu tư vào tài sản dài hạn như nhà xưởng, máy móc, hoặc mua lại công ty khác. Đây là dấu hiệu của một doanh nghiệp đang chuẩn bị cho sự tăng trưởng bùng nổ trong tương lai.
3.2 Lợi nhuận gộp và Biên lợi nhuận (Gross Profit & Margin)
Biên lợi nhuận gộp là chỉ số quan trọng cho thấy sức mạnh của mô hình kinh doanh và lợi thế cạnh tranh của doanh nghiệp. Một doanh nghiệp có biên lợi nhuận cao và ổn định thường có sản phẩm/dịch vụ độc quyền, hoặc có khả năng định giá cao hơn so với đối thủ. Chẳng hạn, một số doanh nghiệp công nghệ hay dược phẩm có thể duy trì biên lợi nhuận rất cao nhờ vào lợi thế về bằng sáng chế hoặc công nghệ.
Những chỉ số “biết nói” và cách phân tích chuyên sâu
3.3 Tỷ suất sinh lời trên tài sản (ROA) và trên vốn chủ sở hữu (ROE)
ROA và ROE cho thấy ban lãnh đạo đã sử dụng tài sản và vốn của cổ đông hiệu quả như thế nào để tạo ra lợi nhuận. Tuy nhiên, đừng chỉ nhìn vào con số tuyệt đối. Hãy so sánh các chỉ số này với các doanh nghiệp cùng ngành và theo dõi xu hướng thay đổi qua từng năm. Một doanh nghiệp có ROE tăng trưởng đều đặn qua các năm thường cho thấy ban lãnh đạo có năng lực quản lý vượt trội.
4. Áp dụng phân tích báo cáo tài chính ở thị trường Việt Nam
Thị trường chứng khoán Việt Nam được đánh giá là còn nhiều tiềm năng nhưng cũng không ít thách thức. Thông tin đôi khi chưa thực sự minh bạch, và nhiều nhà đầu tư vẫn còn phụ thuộc vào tin đồn hay các chỉ số cơ bản.
Chính điều này lại tạo ra một lợi thế cạnh tranh khổng lồ cho những ai chịu khó phân tích báo cáo tài chính một cách chuyên sâu. Khi đám đông chỉ nhìn thấy những con số ở bề nổi, bạn sẽ là người duy nhất nhìn ra những “viên ngọc thô” đang bị thị trường định giá thấp.
Một ví dụ điển hình là câu chuyện tăng trưởng của Công ty Cổ phần FPT. Trong giai đoạn đầu tư vào chuyển đổi số, lợi nhuận của FPT có thể không quá ấn tượng. Tuy nhiên, nếu bạn đọc BCTC và nhìn thấy doanh nghiệp liên tục tăng chi phí nghiên cứu và phát triển (R&D), mở rộng thị trường nước ngoài, đó chính là dấu hiệu cho thấy họ đang chuẩn bị cho một tương lai tăng trưởng bùng nổ. Và thực tế đã chứng minh, FPT đã và đang gặt hái những thành công lớn từ chiến lược dài hạn đó.
5. Kết luận
Phân tích báo cáo tài chính không phải là một môn học hàn lâm khô khan, mà là một công cụ mạnh mẽ trong tay nhà đầu tư. Nó giúp chúng ta nhìn xuyên qua những con số, hiểu được “câu chuyện” đằng sau mỗi doanh nghiệp, và từ đó đưa ra quyết định đầu tư đúng đắn.
Hãy học cách đọc BCTC như cách bạn đọc một cuốn tiểu thuyết, nơi mỗi con số là một mảnh ghép của bức tranh lớn hơn về tương lai của doanh nghiệp. Bạn không chỉ đầu tư vào một mã cổ phiếu, mà đang đầu tư vào một câu chuyện tăng trưởng, một tầm nhìn chiến lược và một đội ngũ quản lý có năng lực. Đó mới chính là ý nghĩa đích thực của đầu tư giá trị.
Trên đây là toàn bộ nội dung AzFin muốn gửi đến NĐT. Hy vọng rằng những nội dung này sẽ giúp ích cho NĐT trong quá trình đầu tư.
Hãy theo dõi AzFin thường xuyên vì AzFin luôn đem lại những bài viết thú vị và nhiều bài học bổ ích về đầu tư.
Tham gia ngay Group Đầu tư giá trị của AzFin Việt Nam để có thể nhận các bản tin đầu tư chất lượng.
Liên hệ với AzFin theo các thông tin dưới đây:
- Hotline: 096 249 86 39
- Fanpage AzFin Việt Nam: https://www.facebook.com/AzFinVietNam
- Youtube: https://www.youtube.com/c/azfinvietnam
- Zalo Official AzFin Việt Nam: https://zalo.me/1723747511285646453
- Tiktok: https://www.tiktok.com/@chungkhoanazfin
- Cộng đồng Tích sản Cổ phiếu: https://tichsancophieu.vn/
- Tham khảo các khóa học của AzFin: https://academy.azfin.vn/
