Thao túng thị trường chứng khoán là gì?

Tại Việt Nam, mặc dù đã có các luật ngăn chặn và xử phạt hành vi thao túng chứng khoán nhưng vẫn còn nhiều vụ việc thao túng chứng khoán nổi tiếng gây nhiều thiệt hại đặc biệt nghiêm trọng cho thị trường và nhà đầu tư. Vậy thao túng thị trường chứng khoán là gì? Hãy cùng AzFin.vn tìm hiểu trong bài viết dưới đây.

1. Thao túng thị trường chứng khoán có nghĩa là gì?

Nhiều khái niệm đã được đề xuất để giải thích thao túng thị trường chứng khoán là gì, tuy nhiên, hiểu một cách đơn giản nhất, thao túng thị trường chứng khoán là hành vi của cá nhân, tổ chức làm thay đổi giá chứng khoán một cách gian dối, tạo cung cầu chứng khoán giả tạo nhằm thu lợi bất hợp pháp.

Một số ví dụ về thao túng thị trường chứng khoán bao gồm: lan truyền thông tin sai lệch, thực hiện các lệnh mua và bán cùng một chứng khoán vào cùng một thời điểm, che giấu tỷ lệ sở hữu chứng khoán…. Tất cả những hành động này đều ảnh hưởng đến giá chứng khoán, cản trở việc xác định giá thị trường, từ đó lừa gạt nhà đầu tư và gây thiệt hại lớn về tài chính.

Theo luật, Điều 3 khoản 2 Nghị định số 156/2020/NĐ-CP cũng quy định về hành vi thao túng thị trường chứng khoán. Cụ thể, thao túng thị trường chứng khoán là việc thực hiện hành vi bị cấm trong hoạt động chứng khoán và thị trường chứng khoán bao gồm một một số hoặc là tất cả các hành vi dưới đây:

• Sử dụng nhiều tài khoản chứng khoán khác nhau để mua bán chứng khoán liên tục, tạo cung cầu giả tạo, đẩy giá lên cao.

• Các lệnh mua và bán cùng một mã cổ phiếu trong cùng một ngày, thông đồng thực hiện các giao dịch mua bán chứng khoán mà không gây ra sự chuyển giao quyền sở hữu thực tế hoặc quyền sở hữu chỉ được luân chuyển giữa các thành viên trong nhóm để tạo giá cổ phiếu, cung cầu giả tạo.

• Hành vi đặt lệnh mua, bán một mã cổ phiếu nào đó trong cùng ngày giao dịch, thông đồng với nhau mua bán chứng khoán mà không chuyển quyền sở hữu hoặc chỉ chuyển quyền sở hữu với các thành viên trong nhóm để tạo giá cổ phiếu.

• Một chứng khoán được giao dịch vào thời điểm mở cửa hoặc đóng cửa của phiên giao dịch để lấp đầy mức cao nhất của giá mở cửa và đóng cửa.

• Việc thu hút nhiều người mua và bán cùng một mã cổ phiếu sẽ tạo ra cầu giả và đẩy giá lên cao.

• Tung tin sai sự thật về mã chứng khoán, tổ chức phát hành, thao túng giá chứng khoán, nâng giá, hạ giá chứng khoán, thu lợi bất chính.

2. Hậu quả của việc thao túng thị trường chứng khoán

Bây giờ chúng ta đã hiểu thao túng thị trường chứng khoán là gì, hãy cùng xem xét một số tác hại của hành vi này. Thao túng thị trường chứng khoán không chỉ xâm hại đến lợi ích của nhà đầu tư, công ty môi giới chứng khoán, tổ chức phát hành chứng khoán mà còn gây hậu quả nghiêm trọng đối với thị trường chứng khoán và sự phát triển kinh tế.

Rõ ràng nhất là thao túng thị trường chứng khoán đã gây thiệt hại to lớn cho các nhà đầu tư. Các nhà đầu tư mua cổ phiếu với số lượng lớn vì họ tin vào thông tin sai lệch. Sau đó, giá cổ phiếu giảm và các nhà đầu tư bị thua lỗ, thậm chí mất tiền.

Thao túng thị trường chứng khoán sẽ không chỉ ảnh hưởng đến giá cổ phiếu mà còn ảnh hưởng đến giá trị của khoản đầu tư. Các doanh nghiệp không thể phân tích và xác định một cách chính xác đâu là khoản đầu tư tốt nhất. Từ đó, hoạt động sản xuất kinh doanh bị bỏ lỡ hoặc đình trệ. Cuối cùng, nó làm giảm việc làm, tăng tỷ lệ thất nghiệp và làm chậm tăng trưởng kinh tế.

Giá cổ phiếu thường là cơ sở để đánh giá hiệu quả hoạt động của một doanh nghiệp. Tuy nhiên với cổ phiếu bị thao túng, giá cổ phiếu không thể hiện “sức khỏe” của doanh nghiệp. Ngoài ra, số lượng giao dịch tăng dẫn đến tính thanh khoản tăng trong thời gian ngắn. Điều này gây khó khăn cho tổ chức phát hành trong việc tập trung vốn và ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh.

Ngoài ra, thao túng thị trường chứng khoán có thể liên quan đến các hoạt động tội phạm khác như gian lận và rửa tiền. Vì vậy, vì sự thịnh vượng của thị trường chứng khoán và nền kinh tế, cần phải có biện pháp ngăn chặn hành vi này.

Xem ngay: Cách đọc biểu đồ chứng khoán cho các nhà đầu tư F0

3. Thao túng thị trường chứng khoán bị trừng phạt như thế nào?

Xử phạt hành vi thao túng thị trường chứng khoán đang là tâm điểm chú ý của nhiều người. Người vi phạm không bị xử phạt hành chính hay phạt tiền, người vi phạm có bị phạt tù? Các luật chống thao túng thị trường chứng khoán là gì?

3.1 – Phạt hành chính

Theo Khoản 1 Điều 30 Nghị định 128/2021/NĐ-CP, cá nhân có hành vi thao túng thị trường chứng khoán sẽ bị phạt tiền gấp 10 lần khoản thu trái pháp luật nhưng không dưới 1,5 tỷ đồng. Phạt tiền không dưới 3 tỷ đồng đối với người vi phạm.

Do đó, trường hợp cá nhân thao túng thị trường chứng khoán mà không thu lợi bất hợp pháp hoặc gấp 10 lần số tiền thu lợi bất hợp pháp từ dưới 1,5 tỷ đồng thì bị xử phạt 1,5 tỷ đồng. Nếu tổ chức vi phạm bằng cách không thu số lợi bất hợp pháp hoặc gấp 10 lần số tiền bất hợp pháp dưới 3 tỷ đồng thì bị phạt 3 tỷ đồng.

3.2 – Hình phạt hình sự

Điều 211 “Luật Hình sự” quy định ngoài việc buộc nộp lại số lợi bất hợp pháp có được, cá nhân, tổ chức thao túng thị trường chứng khoán còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hình sự, tức là có thể bị phạt tù.

Cá nhân phạm tội thao túng thị trường chứng khoán thì bị xử phạt như sau:

• Thu lợi bất chính 500 triệu đồng đến 1,5 tỷ đồng hoặc gây thiệt hại 1 tỷ đồng đến 3 tỷ đồng thì bị phạt tiền từ mức 500 triệu đồng đến 2 tỷ đồng hoặc phạt tù có thời hạn trên 10 triệu đồng từ 6 tháng đến 3 năm.

• Trường hợp nào sau đây thì cấu thành tội thao túng thị trường chứng khoán: phạm tội có tổ chức, thu lợi bất chính trên 1,5 tỷ đồng, gây thiệt hại trên 3 tỷ đồng, tái phạm gây nguy hiểm cho người được bảo hiểm sẽ bị phạt tiền 2 tỷ đồng đến phạt tiền 4 tỷ đồng hoặc phạt tù từ 2 năm đến 4 năm.

• Ngoài ra, người vi phạm có thể bị phạt tiền ở mức từ 5 tỷ đồng đến 250 triệu đồng, cấm đảm nhiệm chức vụ, cấm hành nghề từ 1 năm đến 5 năm.

Các mức phạt sau đây được áp dụng đối với tổ chức thao túng thị trường chứng khoán:

• Phạm tội quy định tại Điều 211 Khoản 1 BLHS thì bị phạt tiền từ 2 tỷ đồng đến 5 tỷ đồng.

• Phạt tiền từ 5 tỷ đồng đến 10 tỷ đồng khi phạm tội quy định tại khoản 2 Điều 211 của BLHS.

• Phạm tội quy định tại Điều 79 BLHS và bị đình chỉ kinh doanh vĩnh viễn.

• Phạt tiền từ 500 triệu đồng đến 2 tỷ đồng, cấm kinh doanh, cấm hoạt động trong một số lĩnh vực quy định hoặc cấm gây quỹ từ 1 năm đến 3 năm.

Ngoài ra, còn nhiều hình phạt bổ sung khác đối với hành vi thao túng thị trường chứng khoán như:

• Công ty chứng khoán, chi nhánh công ty chứng khoán và công ty quản lý quỹ nước ngoài có hành vi thao túng thị trường tại Việt Nam phải đình chỉ hoạt động kinh doanh, cung cấp dịch vụ chứng khoán từ 1-3 tháng.

• Đối với người hành nghề chứng khoán vi phạm pháp luật thì bị tước quyền sử dụng chứng chỉ người hành nghề chứng khoán từ 18 tháng đến 24 tháng.

Đọc ngay: Trader là gì? Các yếu tố để trở thành Trader chuyên nghiệp

4. Trường hợp thao túng thị trường chứng khoán Việt Nam

Trong những năm gần đây, đặc biệt là trong 2 năm xảy ra dịch bệnh, số lượng nhà đầu tư cá nhân gia tăng và thị trường chứng khoán sôi động hơn. Tương ứng, số vụ thao túng thị trường cũng tăng lên. Vậy thao túng thị trường chứng khoán là gì? Sau đây là một số vụ điển hình có số người bị hại và thiệt hại lớn nhất.

4.1 – KSA thao túng giá cổ phiếu

Ngày 26-27/5/2020, tòa xét xử vụ thao túng giá cổ phiếu KSA. Các bị cáo bao gồm Phạm Thị Hinh, Nguyễn Hồng Ngọc, Nguyễn Tuấn Anh và Nguyễn Trọng Hùng, trong đó Phạm Thị Hinh là chủ mưu.

Cụ thể, Phạm Thị Hinh đã chỉ đạo 3 người còn lại mở 69 tài khoản chứng khoán, liên tục mua bán cổ phiếu KSA, tạo cầu giả trên thị trường để thu hút nhà đầu tư.

Hậu quả là 1.496 nhà đầu tư bị thiệt hại với số tiền lên tới 8,1 tỷ đồng. Các công ty chứng khoán như Mirae Asset, Phú Hưng, Dầu khí cũng chịu khoản lỗ lên tới 761 triệu đồng do cho vay ký quỹ. Kết quả của phiên tòa, Phạm Thị Hinh bị tuyên phạt 18 tháng tù giam và bồi thường, 3 bị cáo còn lại lĩnh án 15 tháng tù treo.

4.2 – Thao túng giá cổ phiếu của một CDO

Vào ngày 21 tháng 8 năm 2020, vụ án thao túng giá cổ phiếu CDO đã được xét xử và bị cáo là Nguyễn Vân Giang. Bị cáo chỉ đạo nhân viên mở 70 tài khoản chứng khoán tại 24 công ty chứng khoán khác nhau. Sau đó, đích thân Nguyễn Vân Giang đặt lệnh mua cổ phiếu CDO, bình quân 1,2 triệu cổ phiếu/ngày.

Khi giá cổ phiếu của CDO tăng lên, nó sẽ bán nó để kiếm lời. Vụ việc khiến 572 nhà đầu tư thiệt hại 11,2 tỷ đồng. Bị cáo bị buộc tội thao túng thị trường chứng khoán và lừa đảo chiếm đoạt tài sản và bị kết án 20 năm tù.

4.3 – Thao túng cổ phiếu của công ty cổ phần liên doanh SANA WMT.

Ngày 24/1/2022, vụ án Công ty cổ phần ASA lừa đảo chiếm đoạt tài sản liên quan đến thao túng thị trường chứng khoán đã được xét xử. Bị cáo Nguyễn Văn Nam đã làm giả hồ sơ tăng khống 7 triệu cổ phiếu ASA đăng ký và phát hành trên Sở Giao dịch chứng khoán Hà Nội. Số cổ phần này sau đó được bán để thu lợi bất chính.

4.4 – Thao túng giá cổ phiếu FLC

Ngày 20/3/2022, tòa án truy tố ông Nguyễn Văn Khuê, Chủ tịch Công ty Cổ phần Tập đoàn FLC, về tội thao túng thị trường chứng khoán. Các bị cáo và các đơn vị gồm CTCP Tập đoàn FLC, Công ty chứng khoán BOS đã thao túng thị trường chứng khoán, bán trái phép 74,8 triệu cổ phiếu FLC.

Ông Quyết chỉ đạo nhân viên sử dụng 20 tài khoản chứng khoán tại 11 tổ chức liên tục mua bán cổ phiếu FLC với số lượng lớn đẩy giá lên cao. Tổng số tiền thu được gần 1,7 nghìn tỷ đồng, số tiền thu lợi bất chính hơn 530 tỷ đồng. Đây là một vụ án nghiêm trọng đã gây thiệt hại cho nhiều nhà đầu tư và ảnh hưởng đến hoạt động của thị trường chứng khoán Việt Nam.

4.5 – Thao túng TTCK của CTCP chứng khoán Trí Việt và CTCP Louis Holdings

Mới đây, ngày 20/4/2022, Cơ quan Cảnh sát điều tra Bộ Công an đã ra quyết định khởi tố Công ty TNHH Chứng khoán Trí Việt và các đơn vị có liên quan về hành vi thao túng thị trường chứng khoán. Đồng thời, 4 bị cáo liên quan đến vụ án gồm Đỗ Thành Nhân, Trịnh Thị Thúy Linh, Đỗ Đức Nam và Lê Thị Thùy Liên đã bị khởi tố và khám xét.

Qua điều tra, 4 bị can nêu trên đã mua bán cổ phiếu của các công ty trong hệ thống Louis để đẩy giá cổ phiếu lên. Từ tháng 1/2021 đến tháng 9/2021, giá cổ phiếu TCC tăng 6000% từ 1.200 đồng/cổ phiếu lên 74.000 đồng/cổ phiếu. Sau khi giá chạm trần, cơ quan chính bán để thu lợi bất hợp pháp. Hậu quả là giá cổ phiếu đã giảm 5-6 phiên giao dịch liên tiếp kể từ đó, gây thiệt hại hàng trăm tỷ đồng cho nhà đầu tư.

Các trường hợp thao túng thị trường chứng khoán ngày càng nhiều, thủ đoạn ngày càng tinh vi, người tham gia ngày càng nhiều, thiệt hại ngày càng lớn. AzFin hy vọng qua bài viết này, các nhà đầu tư có thể hiểu rõ thao túng thị trường chứng khoán là gì, nắm vững các thủ đoạn thao túng thị trường, tránh rơi vào cạm bẫy của bọn tội phạm.

Tham gia ngay group Đầu tư giá trị của AzFin Việt Nam để có thể nhận các bản tin đầu tư chất lượng và trao đổi cùng các chuyên gia ngay hôm nay.

Tìm hiểu thêm: Thao túng tiền tệ: quan tâm ở mức độ nào?

________

Xem thêm các dịch vụ khác của AzFin: 

• Hotline: 096 249 86 39
• Fanpage AzFin Việt Nam: https://www.facebook.com/AzFinVietNam
• Youtube: https://www.youtube.com/c/azfinvietnam
• Zalo Official AzFin Việt Nam: https://zalo.me/1723747511285646453
• Tiktok: https://www.tiktok.com/@chungkhoanazfin
• Tham khảo các khóa học của AzFin: https://academy.azfin.vn/